Türkiye, 4 Kasım 2007'de yapılacak genel seçimlerde birçok ilki yaşayacak. Meclis'in yaptığı Anayasa değişikliği sayesinde, 25 yaşını dolduranlar milletvekili seçilebilecek. Oy pusulasında bağımsız adayların ismi de yer alacak.

Her seçim döneminde tartışılan mükerrer oy kullanımı artık tarihe karışacak. Kimlik numarasıyla oy kullanılacağı için parmakların boyanmasına gerek kalmayacak. Sonuçlar daha hızlı bir şekilde duyurulacak. Yüksek Seçim Kurulu, Seçim Sistemi Otomasyonu Projesi'ni (SEÇSİS) hayata geçirdi. TC kimlik numarası temel alındı ve bilgiler MERNİS'le eşleştirildi. Böylece tüm mükerrer kayıtlar silindi.

Seçim sonrası sandıklardan çıkan oy sonuçlarının ilçe seçim kurullarından merkeze ulaşması ayları buluyordu. Bu sebeple resmî sonuçlar, aylar sonra açıklanıyordu. Yeni sistem bu süreyi kısalttı. Sistemin denenmesine 2002 milletvekili seçimleri temel alınarak 9 Ekim'de başlandı. Sanal seçim süreci 20 Ekim'de bittiğinde bir seçim sonucunun ne kadar zamanda açıklanacağı ortaya çıkacak.

SEÇSİS, kağıt üzerinde yapılan seçimlerde yaşanan aksaklıklar sebebiyle yaklaşık 20 yıl önce başlatıldı. Ancak MERNİS projesinde olduğu gibi çok yavaş ilerledi. 2004 yılında Yargıtay'dan YSK Başkanlığı'na seçilen Cengiz Erdoğan, iki yıl içinde projeyi bitirdi. SEÇSİS'te vatandaşın oy kullanım şeklinin değişmeyeceğini vurgulayan YSK Başkanı, "Yine sandıklara gidilip oy verilecek; ama yeni sistem sayesinde sonuçlar merkeze anında yansıyacak. Daha önce 35 ildeki 26 milyon seçmen eski sisteme göre bilgisayar ortamındaydı. 46 ildeki 17 milyon seçmen de kağıt ortamındaydı. Yaklaşık 43 milyon seçmenin tamamını dijital ortama taşıdık. Yeni sistem sayesinde referanduma gitmek de çok kolaylaştı." dedi. Yazılımını Havelsan, donanımını Koç Sistem'in yaptığı SEÇSİS'le tüm il ve ilçe seçim büroları yazıcı ve LCD ekranlı bilgisayara kavuştu.

3 Kasım 2002 tarihinde yapılan milletvekili seçimi için Hindistan'dan alınan 188 bin şişe seçim boyasına, 2 trilyon 400 milyar lira ödenmişti. 28 Mart'taki yerel seçimler için 200 bin şişe boyaya ödenen meblağ da 3 trilyon lirayı bulmuştu. Havelsan'ın üstlendiği SEÇSİS projesinin tutarı ise 980 bin YTL.

YSK'nın iletişim altyapısı Adalet Bakanlığı'nın Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP)'ne entegre edildi. Türkiye'deki seçim bürolarının neredeyse tamamı adliyeler içerisinde yer aldığı için YSK'nın iletişim altyapısını UYAP ile ilişkilendirmek kolay oldu. Böylece devlete maliyeti düşen SEÇSİS, bakım ve onarım masrafından kurtuldu. Havelsan Yönetim Bilgi Sistemleri Direktörü Gökhan Köseoğlu, SEÇSİS'le demokrasiye katkıda bulunduklarını ifade ediyor. Köseoğlu, "2007 yılı seçimlerinde Türkiye'nin dört bir yanındaki veriler Havelsan'ın yazılımı üzerinden toplanacak. Sistem işletilmeye başlandı. 733 yere yaygınlaştırılmasını sürdürüyoruz. Bu bütün ilçeler anlamına geliyor." şeklinde konuşuyor. SEÇSİS'le Ankara ile 733 ilçe arasında evrak alışverişi biteceği için para ve zaman tasarrufu da sağlanacak. MERNİS'le irtibatlı çalışan sistem sayesinde seçmen kütükleri sürekli olarak kendiliğinden güncellenecek. Ölülere oy pusulası gönderilmesinin önüne geçileceği gibi merkezî seçmen veri tabanının kopyası internet üzerinden sorgulamaya açılacak. Seçmenler kimlik numaralarıyla nerede oy kullanacaklarını görebilecek. Avrupa devletlerinin seçim sistemlerine baktığını belirten YSK Başkanı Erdoğan, "Birçoğu bizden çok geride. ABD bile son iki seçiminin sonucunu vermede çok kötü durumda. Arap ülkeleri ve Türk cumhuriyetlerine seçim ile ilgili eğitim vermekteyiz." diyor.

"Sistemimiz şu an en ileri ülkelerde bile yok"

Avrupa devletlerinin seçim sistemlerine baktığını belirten Erdoğan, "Birçoğu bizden çok geride. ABD bile son iki seçiminin sonucunu vermede çok kötü durumda. Biz Arap ülkeleri ve Türk cumhuriyetlerine seçim ile ilgili eğitim vermekteyiz. Seçim sistemimizi öğretip seminer veriyoruz. Bilgisayarlaştıktan sonra birçok ülkeye örnek olacağımızı düşünüyoruz." dedi.

Seçmen bilgileriyle MERNİS karşılaştırıldı

YSK, tüm ilçelerdeki seçmenlerin TC kimlik bilgileri ve ikametgah bilgileriyle nüfus müdürlükleri, tapu müdürlükleri, emniyet müdürlükleri, muhtarlıklar, site yönetimleri ve şahıslarla birebir irtibat kurarak bilgi doğrulaması yaptı. Bunu belli aralıklarla 4 defa gerçekleştiren kurum, elde ettiği bilgileri MERNİS'e götürüp örtüştürdü. Sağlamasını yaptığı seçmenleri yeni sisteme kaydetti. Böylelikle MERNİS'le yüzde 93 buçuk örtüşme sağlandı. Erdoğan, Türkiye'de bu kadar yüksek oranda örtüşen başka kurum olmadığını söylüyor.

İstek dışı ikametgah taşıma tarihe karışıyor

Adayın, kendisine oy vermeyecek muhaliflerinin ikametgahını değiştirerek başka bir bölgeye taşıması önleniyor. Seçmenin kendi iradesi dışında ikametgahında değişiklik yapılamayacak. Bir taraftan istek dışı ikametgah değiştirmenin cezası 3 yıla çıkartılırken, seçmen de internet üzerinden oy kullanma yerini görüp itiraz edebilecek.

YSK nasıl çalışıyor?

Yargıtay'dan 6, Danıştay'dan da 5 üyesi olan YSK yönetimi 11 kişiden oluşuyor. Anayasal bir kuruluş olan YSK'nın üyeleri seçimle geliyor. Üyeler kendi arasında görev süresi 6 yıl olan başkanı seçiyor. Başkan 6 yıl sonra tekrar aday olabiliyor. Seçim kurulu başkanları bulundukları mahallin en kıdemli 3 hakiminden oluşuyor. İlçe seçim kurul başkanı da bulunduğu yerin meslek olarak en kıdemli hakimi olmakta. İlçe seçim kurullarında seçim dönemlerinde bir de sandık kurulu oluşturuluyor. Sandık kuruluna en çok oy alan dört siyasi partinin temsilcileri ile tarafsız, yaşlı ve konuyu iyi bilen bir memur yer alıyor. Sandık kurullarında parti temsilcileri ücretsiz olarak görev yapıyor. Her ilçe seçim kurulunda müdür, katip ve hizmetli olmak üzere 3 kişiden oluşan kadrolu personel görev yapıyor. Seçimle ilgili itirazların ilk değerlendirmesi ilçede değerlendirip karara bağlamakta. Kararlaştırılamayan itirazlar illere iletilmekte. İllerde de karara bağlanamayan itirazlar YSK'ya gönderiliyor. YSK ise 11 kişilik kuruluyla kesin karar vermekte.

Her ilçe kendi seçmeninden sorumlu hale getirildi

Eskiden bütün veriler Ankara'da toplanıp birleşik oy pusulaları basılıp dağıtılırken artık her ilçe kendi seçmeninden sorumlu ve yetkili konumda. Her ilçe seçim kurulu kendi bilgisini kendi güncelliyor. Aldığı bilgileri kendi bilgisayarına kaydediyor ve merkeze de kaydedilmiş oluyor. YSK sistemi denetliyor. Her ilçedeki ilçe seçim kurulu başkanı, müdürü ve katibi kendi seçmeninden sorumlu tutuluyor. Sandık seçmen listesi, muhtarlık belgesi askı listesi, seçmen bilgi kağıdı ve diğer dokümanları bilgisayardan alabilecekleri uygulama yazılımı da hazır.

15 Ekim 2006
MEHMET SAKIN